Wetenschappelijktijdschriftautisme.nl2

C.E.J. Ketelaars
In dit korte artikel wordt de stand van zaken weergegeven wat betreft de effecten en bijwerkingen van medicatie
bij autisme. Bij patiënten met een Autisme Spectrum Stoornis komt een aantal symptomen en gedragingen voor die
gunstig kunnen reageren op medicijnen. Deze symptomen worden beschreven en de daarbij behorende middelen
van keuze worden genoemd, almede de hantering ervan.
Summary Patients with Autistic Spectrum Disorders show a number of symptoms and behaviours which respond
to medication. This short paper describes the efficacy and side-effects of several groups of the relevant psycho-active
agents.
Psychofarmaca bij
autisme, een update
>Dr. C.E.J. Ketelaars (kinder)psychiater, Inleiding
Autisme Team NoordNederland en Universitair
In deze “update” wordt de stand van ren wordt echter in de praktijk wel Centrum Kinder en Jeugd Psychiatrie te
Groningen.
De tekst is geschreven met de bedoe-ling dat de kennis op een toegankelijke 1. Het is verstandig om farmacotherapie te zien als ondersteuning of voorwaarde behandelingen bestaan vrijwel altijd uit weg met “autisme” aangeduid. Er zijn mogelijk zijn) is medicatie te proberen.
Autisme “mengt”zich vaak met ring, het verwerken van sociale infor- “het contact” melden, het kind wordt “snapt meer” en/of is “makkelijker bij “autisme-gen”, in het ongewisse over Anti-ADHD middelen
een “zuivere” groep zo goed mogelijk gekarakteriseerde patiënten die dubbel-blind placebo-gecontroleerd wordt onderzocht met goed gedefinieerde effectmaten. Verder wordt open onder- Cluster “ADHD”
Anti-ADHD middelen
zoek gepubliceerd, hier is veelal sprake de (maar ook dichter bij de praktijk staande) groep patiënten, die met Cluster “agressief”
Antipsychotica
soms wat “grovere” effectmaten wordt Cognitieve desorganisatie (chaotisch / overprikkeld) Dwangmatig gedrag / Stereotypieën / Dranghandelingen Cluster “angstig-obsessief”
Antidepressiva
op internet en andere communicatie-vormen tussen ouders. De hiernavol- maca bij autisme zijn vooral gebaseerd op de eerste twee soorten publicaties, Cluster “stemmingslabiel”
Stemmingsstabilisatoren
hoogte te zijn van de bestaande publi-caties over de effecten en bijwerkingen Psychofarmaca bij autisme,
een update
gunstig effect uitoefent, waarbij echter steeds van belang bij autisme patiënten en hyperactiviteit bij ernstig autistische Jaselskis, Cook, Fletcher & Leventhal, Antipsychotica
latie, waarbij ook lichtere varianten uit satie Sociaal gedrag bij Kinderen (VISK) typieën, eet- en inslaapstoornissen) bij Studies uit de jaren ’80 beschreven al McDougle, Vitiello, Scahill, Davies et al. Nederland) pipamperon veel meer stig effect uitoefent bij teruggetrokken o.a. Buitelaar, van der Gaag & Van der meer duidelijk wordt dat de “activatie” hyperactiviteit bij autistische kinderen Stemmingsstabilisatoren
Antidepressiva
ren, is bijvoorbeeld de effectiviteit van Vrij verkrijgbare middelen
Lamotrigine bleek niet effectief te zijn (Hollander, Phillips, Chaplin, Zagursky, Gemengde groep
SSRI’s zijn onderling ook niet verschil- en “activatie” (in de meest brede inter- Psychofarmaca bij autisme,
een update
Smits, van Stel, van der Heijden, Meijer, Hantering van de middelen:
worden: de startdosering is altijd laag, Samenvattend
king van de niet-farmacotherapeuti-sche behandelingsvormen staat de cli- Risperidon (Risperdal®) 0.25 tot 2 mg dd in 1 of 2 doses.
Pipamperon (Dipiperon®) 4 tot 80 mg dd in 1 of 2 doses.
te stellen of – en zo ja – welke sympto- Bijwerkingen: eetlust / gewichtstoename, waarschijnlijk nadelige veranderingen in de bloedvetgehaltes, slaperigheid, depressie.
Haloperidol (Haldol®) 0,125 tot 1 mg dd in 1 dosis Bijwerkingen: tardieve dyskinesie, slaperigheid en depressie.
Alternatieven binnen deze groep, maar moeten nog beter onderzocht worden: Quetiapine (Seroquel®) 25 tot 300 mg dd in 2 doses Aripiprazole (Abilify®) 2,5 tot 15 mg dd in 1 dosis De effecten van de twee hoofdgroepen: de antipsychotica en de SSRI’s zijn Citalopram (Cipramil®), 2 tot 20 mg dd in 1 dosis.
Fluvoxamine (Fevarine®), 25 tot 150 mg dd in 1 of 2 doses.
Fluoxetine (Prozac®), 4 tot 20 mg dd in 1 dosis.
Sertraline (Zoloft®), 25 tot 150 mg dd in 1 of 2 doses.
ling, explosiviteit, agressie, automutila- Bijwerkingen: “activatie”, (bijv. hyperactiviteit, agitatie, tics.), buikbezwaren, tie en tics / stereotypieën in de eerste plaats een antipsychoticum voor te schrijven. Bij patiënten met vooral Methylfenidaat (Ritalin® of Concerta®), 0.3 tot 0.6 mg/kg dd in 1 tot 3 doses.
Mogelijke bijwerkingen bij ernstig autisme: terugtrekgedrag / stilvallen, Atomoxetine (Strattera®) tot 1,4 mg/kg dd in 1 of 2 doses.
Bijwerkingen: overprikkeld gedrag, buikbezwaren en slaapstoornissen.
Clonidine (Dixarit®), einddosis ongeveer 4 microgram/kg dd in 3 doses.
Bijwerkingen: slaperigheid, hypotensie, depressieve symptomen.
tiviteit en bijwerkingen. Het komt ook wel voor om beide soorten middelen Melatonine eerst 0,1 mg proberen (zonder recept), indien onvoldoende effect: 1 tot 3 mg (op recept) ongeveer 1 uur voor het slapen.
poging om de gunstige effecten op te kunnen tellen. Op dat moment moeten Valproaat (Depakine®) en carbamazepine (Tegretol®) en andere anti- epileptica in zeldzame gevallen, instellen dosis en monitoren van bijwerkingen door gespecialiseerde personen.
B. (1992). Clonidine treatment of hyperactive and Paavonen, E.J., Nieminen – von Wendt, T., Vanhala, Aman, M.G., Arnold, L.E., McDougle, C.J., impulsive children with autistic disorder. J Clin. R., Aronen, E.T., von Wendt, L. (2003). Effectiveness Vitiel o, B., Scahil , L., Davies, M., McCracken, J.T. et Psychopharmacology 12:322-327.
of melatonin in the treatment of sleep disturbances al. 2005. Acute and long-term safety and tolerability Jou, R.J., Handen, B.L., Hardan, A.Y. (2005) in children with Asperger disorder. J Child Adolesc of risperidone in children with autism. J Child Adolesc Retrospective assessment of atomoxetine in children and Quintana, H., Birmaher, B., Stedge, D., Lennon, adolescents with pervasive developmental disorders. J Arnold, L.E., Vitiel o, B., McDougle, C., Scahil , L., S., Freed, J., Bridge, J., Greenhil , L. (1995) Use of Child Adolesc Psychopharmacol. 15:325-30.
methylfenidate in the treatment of children with autistic Shah, B., Gonzalez, N.M., Chuang, S., Davies, M. et King, B.H., Wright, D.M., Handen, B.L., Sikich, disorder. J Autism Dev Disord. 25:283-294, 1995. al 2003. Parent-defined target symptoms respond to L., Zimmerman, A.W., McMahon, W., Cantwel , Smits, M.G., van Stel, H.F., van der Heijden, K., risperidone in RUPP autism study: customer approach E. et al. (2001). Double-blind, placebo-control ed Meijer, A.M., Coenen, A.M., Kerkhof, G.A. (2003). to clinical trials. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. study of amantadine hydrochloride in the treatment Melatonin improves health status and sleep in children of children with autistic disorder. J Am Acad Child with idiopathic chronic sleep-onset insomnia: a Belsito, K.M., Law, P.A., Kirk, K.S., Landa, R.J., Adolesc Psychiatry. 40:658-65.
randomized placebo-control ed trial. J Am Acad Child Zimmerman, A.W. (2001). Lamotrigine therapy for Kolevzon, A., Mathewson, K.A., Hol ander, E. (2006) Adolesc Psychiatry. 42:1286-93.
autistic disorder: a randomized, double-blind, placebo- Stigler, K,A., Desmond, L.A., Posey, D.J., Wiegand, Selective serotonin reuptake inhibitors in autism: a review control ed trial. J Autism Dev Disord. 31:175-81.
R.E., McDougle, C.J. (2004) A naturalistic retrospective of efficacy and tolerability. J Clin Psychiatry. 67:407-14. Buitelaar, J.K. & Wil emsen-Swinkels, S.H.N. (2000) analysis of psychostimulants in pervasive developmental McCracken, J.T., McGough, J., Shah, B., Cronin, Medication treatment in subjects with autistic spectrum disorders. J Child Adolesc psychopharmacol. 14:49-56.
P., Hong, D., Aman, M.G., Arnold, L.E. et al. (2002) disorders. Eur Child Adolesc Psychiat 9:I85-I97.
Troost, P.W. (2006) Pharmacological Treatment in Risperidone in children with autism and serious Buitelaar, J.K., van der Gaag, R.J., Van der Hoeven, Children with Autism Spectrum Disorders. PhD Thesis, behavioral problems. N Engl J Med. 347:314-21.
University Medical Center Groningen.
J., (1998) Buspirone in the management of anxiety and irritability in children with pervasive developmental disorders: results of an open-label study. J Clin Psychiatry. 59:56-9.
Campbel , M., Armenteros, J.L., Malone, R.P., Adams, P.B., Eisenberg, Z.W., Overal , J.W. (1997). Neuroleptic-related dyskinesias in autistic children: a prospective, longitudinal study. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 36:835-43.
Campbel , M., Anderson, L.T., Smal , A.M., Perry, R., Green, W.H., Caplan, R. (1982). The effects of haloperidol on learning and behavior in autistic children. J Autism Dev Disord. 12:167-75.
Chez, M.G., Buchanan, C.P., Aimonovitch, M.C., Becker, M., Schaefer, K., Black, C., Komen, J. (2002). Double-blind, placebo-control ed study of L-carnosine supplementation in children with autistic spectrum disorders. J Child Neurol.17:833-7.
Fankhauser, M.P., Karumanchi, V.C., German, M.L. Yates, A., Karumanchi, S.D. (1992) A double-blind, placebo control ed study of the efficacy of transdermal clonidine in autism. J Clin Psychiat 53: 77-82.
Handen, B.L., Johnson, C.R., Lubetsky, M. (2000) Efficacy of methylphenidate among children with autism and symptoms of attention-deficit hyperactivity disorder. J Autism Dev Disord. 30:245-55.
Hel ings, J.A., Weckbaugh, M., Nickel, E.J., Cain, S.E., Zarcone, J.R., Reese, R.M., Hal , S., et al. (2005). A double-blind, placebo-control ed study of valproate for aggression in youth with pervasive developmental disorders. J Child Adolesc Psychopharmacol. 15:682-92.
Hol ander, E., Phil ips, A., Chaplin, W., Zagursky, K., Novotny, S., Wasserman, S., Iyengar, R. (2005). A placebo control ed crossover trial of liquid fluoxetine on repetitive behaviors in childhood and adolescent autism. Neuropsychopharmacology. 30:582-9.
Hol ander, E., Soorya, L., Wasserman, S., Esposito, Divalproex sodium vs. placebo in the treatment of repetitive behaviours in autism spectrum disorder. Int J Neuropsychopharmacol. 9:209-13.
Jaselskis, C., Cook, E.H., Fletcher, K.E., Leventhal, Bijlage bij artikel Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme
Dit artikel is verschenen in het Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme. Het tijdschrift is online te vinden op Over het Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme
Het Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme is een uitgave van de NVA, de Nederlandse
Vereniging voor Autisme. De website van de NVA is
Het blad verschijnt 3 keer per jaar. Het verschijnt onder de verantwoordelijkheid van een onafhankelijke redactie.
Contact
U kunt ons per mail bereiken op:De overige contactgegevens vindt u op onze website.
Deze pagina is aan de PDF toegevoegd in augustus 2010.
Bijlage bij artikel Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme
Dit artikel is verschenen in het Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme. Het tijdschrift is online te vinden op Over het Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme
Het Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme is een uitgave van de NVA, de Nederlandse
Vereniging voor Autisme. De website van de NVA is
Het blad verschijnt 3 keer per jaar. Het verschijnt onder de verantwoordelijkheid van een onafhankelijke redactie.
Contact
U kunt ons per mail bereiken op:De overige contactgegevens vindt u op onze website.
Deze pagina is aan de PDF toegevoegd in augustus 2010.

Source: http://www.wetenschappelijktijdschriftautisme.nl/wp-content/uploads/2010/11/200602-psychofarmaca.pdf